Het zou wel eens een van de mooiste dagen uit zijn leven kunnen worden. Eindelijk na een lange periode van veel overleggen, vergunningen aanvragen en veel papierwerk konden drie markestenen terug gelegd worden op hun oorspronkelijke plek. Joop Kroeze, fervent liefhebber van geschiedenis en lid van de Heemkundevereniging Borne kon zijn geluk niet op. Als eerste werd de steen die aan de Boumanslaan in Zenderen lag, opgehaald en naar de Bornerbroeksestraat tegenover de Hondeborg gebracht. ‘’Dit is nog een originele markesteen. De letters A en S zijn erin gegraveerd, een verwijzing naar Azelo en Sindron (Zenderen),’’ aldus Kroeze. De steen gaf dus de grens aan tussen de Marke Azelo en Zenderen. De tweede steen werd aan de Graesweg in Azelo gelegd. Deze steen lag bij de voormalige boerderij de Lett. De wijk Letterveld herinnert hier nog aan. De benaming komt van het oude ‘’lettervonde’’, hetgeen doorgang in de beek betekent.  De derde steen kreeg een plaatsje aan het Van Speijkplein in Borne. Deze steen gaf de grens aan met de Marke ‘t  Woolde’’.

Kroeze woont zelf in Azelo en heeft zich verdiept in de achtergronden van deze markante stenen.   Over het hoe en wanneer deze stenen ontstaan zijn bestaan vele verklaringen. De meest gangbare mening is dat de buurtschappen, groepen van naburige boeren, ergens tussen 1300 en 1500 de noodzaak zagen om onderlinge afspraken te maken over het gebruik van hout, veen, veld (heidegebieden) en weidegronden. Deze gebieden werden gemeenschappelijk gebruikt en door de toegenomen bevolking waren afspraken nodig. Deze afspraken golden onderling, maar ook de afbakening van de gronden ten opzichte van andere buurtschappen werd belangrijk. Zoals de naam al zegt werden deze grenzen gemarkeerd. Het vastleggen van de grens gebeurde door het plaatsen van veldkeien, palen en bomen. Het is dus mogelijk dat een veldkei die na het jaar 1800 gebruikt werd als markesteen die functie al honderden jaren uitgeoefend had.

De grootste boer binnen de Marke kreeg de titel Markenrichter en hij mocht eens per jaar recht spreken, wanneer er overtredingen hadden plaats gevonden. In zogeheten Markeboeken werden de daders vermeld met daarbij de straf die er uitgedeeld was.  Bovendien werd er elk jaar  werd een laakgang gemaakt, een grensinspectie, om te controleren of er niet plotseling een steen verplaatst was. In Azelo was de heer van Twickel de Markenrichter.

Onder de heerschappij van Napoleon werden de Marken afgeschaft en werd het land verdeeld in gemeenten. Het gemeenschappelijke land werd verdeeld onder de boeren. In verhouding met het aantal koeien dat gehouden werd kon de boer grond bijkopen.

Het bestaan van grensstenen die marken markeerden is maar bij weinig mensen bekend. Desondanks behoren deze stenen tot cultureel erfgoed dat de moeite van het beschermen waard is. Helaas blijkt uit onderzoek dat veel stenen door de jaren heen opgeruimd zijn en dat dit verdwijnen gestaag doorgaat. Er is inmiddels in Overijssel een Platform opgericht dat bezig is om de markestenen te inventariseren en zichtbaar te maken en te beschermen. Het zichtbaar maken kan door middel van publiciteit en plaatsing van informatieborden. De aandacht van dit platform zal in eerste instantie vooral uitgaan naar het “in kaart brengen” van markestenen. Het is inmiddels bekend dat er zo’n veertig tot vijftig  marken in Overijssel zijn geweest.  Kroeze heeft bij het terugplaatsen van de stenen ook heel bewust gekeken naar een opvallende plek. ‘’De steen tegenover de Hondeborg ligt voor een grote boom aan een wandelroute. De locatie aan de Graesweg ligt direct aan de weg waar veel fietsers en wandelaars komen. Datzelfde geldt voor de steen aan het Van Speijkplein.’’ Het is de bedoeling, dat er binnenkort informatiebordjes bij de stenen zullen komen.

A.H.

Op Facebook is een fotoreportage te zien.