28 juli 2020 door: T.Stegeman
Verborgen verleden leidt tot beeldje
door Annemarie Haak
Het zou een aflevering kunnen zijn van Verborgen Verleden, het bekende tv-programma waarin BN-ers op zoek gaan naar hun roots. In dit geval betreft het de zoektocht van Frans Edelijn, een bekende Bornenaar. In een kistje dat al jaren op zolder lag, ontdekte hij onder meer dat er voor zijn overgrootvader een beeld was opgericht in het Friese Ny Beets. Onlangs mocht hij een miniatuur in ontvangst nemen.
‘’Dit beeld is het symbool van de sociale strijd die hier gevoerd is. De appèlmeester, in dit geval Wybe Jan Hankel, speelde daarin een grote rol. Hij moest de veenstakers leiden, de neuzen dezelfde kant op en ervoor waken dat de strijders niet met elkaar op de vuist gingen,’’ zo sprak Ellen van Selm, burgemeester van Opsterland. ‘’Omdat we het heel bijzonder vinden dat een achterkleinzoon hier komt en bovendien in jullie geschiedenis zien dat zowel jouw opa alsook jouw vader en jijzelf op het sociale vlak erg veel gedaan hebben, willen we jouw dit beeld overhandigen.’’ Edelijn voelde zich zeer vereerd, temeer toen hij hoorde dat het beeldje slechts sporadisch werd uitgereikt. ’’Dit krijgt een speciale plek in ons huis!’’
De voorzitter van de wijkvereniging Stroom Esch en oud fractievoorzitter van de PvdA blikte in zijn dankwoord terug op het verloop van zijn zoektocht. Hoe hij, geraakt door het 75ste bevrijdingsjaar, naar de zolder ging en daar eindelijk de kistjes van zijn ouders opende, die daar al jaren stonden. Daarin trof hij allerlei documentjes, kaarten, brieven en een trouwboekje aan. ‘’Onder meer briefkaarten die mijn opa van moeders kant, vanuit de kampen Schoorl en Amersfoort geschreven had, zijn vertrek als politiek gevangene naar het concentratiekamp Neuengamme en uiteindelijk het bericht dat hij was overleden in Dachau in 1942. Een vreselijke tragedie, die mijn oma nooit heeft verwerkt en die een stempel drukte op ons verdere leven, hoewel er thuis zelden over gesproken werd.’’ Onlangs werd een Stolperstein bij zijn woonhuis in Almelo gelegd. Zijn ouders hielpen tevens in de oorlog veel Joden bij het onderduiken.
Edelijn zegt hierover: “ De flarden die mijn ouders mij na de oorlog hierover hebben verteld staan in schril contrast met de werkelijkheid. Wat mijn ouders en oma in de oorlog hebben moeten doorstaan vind ik echt heel erg. Dat ik nu zoveel meer te weten ben gekomen vind ik fijn. Dit stuk familiegeschiedenis is voor mij nu rond”
In het trouwboekje las hij tevens dat deze opa Wybe, het zesde kind was uit het gezin van Wybe Jan de stakingsleider. Via internet ontdekte hij dat er zelfs een standbeeld van zijn overgrootvader bestond. Door deze informatie op facebook te plaatsen, reageerde een overbuurman. Hij bleek een miniatuur van het beeld in huis te hebben. Hoe klein kan de wereld zijn! ‘’Als raadsgriffier had hij bij zijn afscheid zo’n beeldje gekregen!’’ Dat motiveerde Frans om verder te speuren. Zo kwam hij achter de naam van de kunstenaar die het grote beeld vervaardigd had en zij verwees hem naar de gemeente Opsterland waar Ny Beets onder valt. Na veel e-mailverkeer werd Edelijn uitgenodigd om ook een beeldje in ontvangst te nemen. ‘’Het verleden, onze roots, de strijd die hier geleverd is, mogen we nooit vergeten’’, aldus Ellen van Selm.
Aansluitend werd het Bornse gezelschap een rondleiding aangeboden door het Openluchtmuseum. Hier werd zichtbaar duidelijk onder welke erbarmelijke omstandigheden de turfstekers leefden en werkten. Waterplassen uitbaggeren, tot de knieën in het water staan, vervolgens de grond laten drogen en verdelen in blokken. Het wonen in zelfgebouwde piepkleine huisjes, dit loeizware werk, de uitbuiting en armoede maakten het bestaan uitzichtloos. Het hele gezin moest meehelpen om in leven te kunnen blijven, kinderen gingen niet naar school. Slechts één keer per jaar werd er loon uitbetaald, men moest inkopen doen bij de plaatselijke kruidenier(winkelnering), die weer goede maatjes was met de grondeigenaar en omdat ze zelf niet konden lezen en schrijven, stonden de veenarbeiders altijd in het krijt. Over slavernij gesproken!
Wybe Jan Hankel trok in die tijd veel op met Domela Nieuwenhuis, de latere parlementariër. Samen gaven ze leiding aan de grote veenstaking van 1890, een staking voor een beter leven! Een strijd die uiteindelijk tot afschaffing van de gedwongen winkelnering en verbetering van de leefomstandigheden leidde.
‘’Dat er nog zoveel familiehistorie verborgen zou zitten in dat kistje op zolder, heeft mij wel verrast.
Dat mijn overgrootvader als stakingsleider onder erbarmelijke omstandigheden zijn werk heeft gedaan in de strijd voor een betere toekomst van de turfstekers, daar ben ik erg trots op. Dat het standbeeld in Nij Beets nu nog steeds het symbool van deze strijd is heb ik zelf met voldoening mogen ervaren”, zo verklaart Edelijn na afloop.
Verborgen verleden leidt tot beeldje
Oog in oog met overgrootvader
door Annemarie Haak
Het zou een aflevering kunnen zijn van Verborgen Verleden, het bekende tv-programma waarin BN-ers op zoek gaan naar hun roots. In dit geval betreft het de zoektocht van Frans Edelijn, een bekende Bornenaar. In een kistje dat al jaren op zolder lag, ontdekte hij onder meer dat er voor zijn overgrootvader een beeld was opgericht in het Friese Ny Beets. Onlangs mocht hij een miniatuur in ontvangst nemen.
‘’Dit beeld is het symbool van de sociale strijd die hier gevoerd is. De appèlmeester, in dit geval Wybe Jan Hankel, speelde daarin een grote rol. Hij moest de veenstakers leiden, de neuzen dezelfde kant op en ervoor waken dat de strijders niet met elkaar op de vuist gingen,’’ zo sprak Ellen van Selm, burgemeester van Opsterland. ‘’Omdat we het heel bijzonder vinden dat een achterkleinzoon hier komt en bovendien in jullie geschiedenis zien dat zowel jouw opa alsook jouw vader en jijzelf op het sociale vlak erg veel gedaan hebben, willen we jouw dit beeld overhandigen.’’ Edelijn voelde zich zeer vereerd, temeer toen hij hoorde dat het beeldje slechts sporadisch werd uitgereikt. ’’Dit krijgt een speciale plek in ons huis!’’
De voorzitter van de wijkvereniging Stroom Esch en oud fractievoorzitter van de PvdA blikte in zijn dankwoord terug op het verloop van zijn zoektocht. Hoe hij, geraakt door het 75ste bevrijdingsjaar, naar de zolder ging en daar eindelijk de kistjes van zijn ouders opende, die daar al jaren stonden. Daarin trof hij allerlei documentjes, kaarten, brieven en een trouwboekje aan. ‘’Onder meer briefkaarten die mijn opa van moeders kant, vanuit de kampen Schoorl en Amersfoort geschreven had, zijn vertrek als politiek gevangene naar het concentratiekamp Neuengamme en uiteindelijk het bericht dat hij was overleden in Dachau in 1942. Een vreselijke tragedie, die mijn oma nooit heeft verwerkt en die een stempel drukte op ons verdere leven, hoewel er thuis zelden over gesproken werd.’’ Onlangs werd een Stolperstein bij zijn woonhuis in Almelo gelegd. Zijn ouders hielpen tevens in de oorlog veel Joden bij het onderduiken.
Edelijn zegt hierover: “ De flarden die mijn ouders mij na de oorlog hierover hebben verteld staan in schril contrast met de werkelijkheid. Wat mijn ouders en oma in de oorlog hebben moeten doorstaan vind ik echt heel erg. Dat ik nu zoveel meer te weten ben gekomen vind ik fijn. Dit stuk familiegeschiedenis is voor mij nu rond”
Overbuurman had een exemplaar gekregen
bij zijn vertrek als wethouder
In het trouwboekje las hij tevens dat deze opa Wybe, het zesde kind was uit het gezin van Wybe Jan de stakingsleider. Via internet ontdekte hij dat er zelfs een standbeeld van zijn overgrootvader bestond. Door deze informatie op facebook te plaatsen, reageerde een overbuurman. Hij bleek een miniatuur van het beeld in huis te hebben. Hoe klein kan de wereld zijn! ‘’Als raadsgriffier had hij bij zijn afscheid zo’n beeldje gekregen!’’ Dat motiveerde Frans om verder te speuren. Zo kwam hij achter de naam van de kunstenaar die het grote beeld vervaardigd had en zij verwees hem naar de gemeente Opsterland waar Ny Beets onder valt. Na veel e-mailverkeer werd Edelijn uitgenodigd om ook een beeldje in ontvangst te nemen. ‘’Het verleden, onze roots, de strijd die hier geleverd is, mogen we nooit vergeten’’, aldus Ellen van Selm.
Aansluitend werd het Bornse gezelschap een rondleiding aangeboden door het Openluchtmuseum. Hier werd zichtbaar duidelijk onder welke erbarmelijke omstandigheden de turfstekers leefden en werkten. Waterplassen uitbaggeren, tot de knieën in het water staan, vervolgens de grond laten drogen en verdelen in blokken. Het wonen in zelfgebouwde piepkleine huisjes, dit loeizware werk, de uitbuiting en armoede maakten het bestaan uitzichtloos. Het hele gezin moest meehelpen om in leven te kunnen blijven, kinderen gingen niet naar school. Slechts één keer per jaar werd er loon uitbetaald, men moest inkopen doen bij de plaatselijke kruidenier(winkelnering), die weer goede maatjes was met de grondeigenaar en omdat ze zelf niet konden lezen en schrijven, stonden de veenarbeiders altijd in het krijt. Over slavernij gesproken!
Wybe Jan Hankel trok in die tijd veel op met Domela Nieuwenhuis, de latere parlementariër. Samen gaven ze leiding aan de grote veenstaking van 1890, een staking voor een beter leven! Een strijd die uiteindelijk tot afschaffing van de gedwongen winkelnering en verbetering van de leefomstandigheden leidde.
‘’Dat er nog zoveel familiehistorie verborgen zou zitten in dat kistje op zolder, heeft mij wel verrast.
Dat mijn overgrootvader als stakingsleider onder erbarmelijke omstandigheden zijn werk heeft gedaan in de strijd voor een betere toekomst van de turfstekers, daar ben ik erg trots op. Dat het standbeeld in Nij Beets nu nog steeds het symbool van deze strijd is heb ik zelf met voldoening mogen ervaren”, zo verklaart Edelijn na afloop.
