Een kijkje in de textielfabriek Speurtocht naar de historie
door Annemarie Haak
De kalanderij, sterkerij, drolzaal, kraszaal, voorspinnerij. De oudere generatie en dan met name de textielarbeiders zullen onmiddellijk begrijpen wat er met deze termen bedoeld wordt. Dit in tegenstelling tot de jongeren. Immers veel herinneringen aan die tijd zijn er niet meer. Fabrieken zijn afgebroken en het textielproces is verplaatst naar lagere lonen landen. Desondanks is het belangrijk te weten dat er in de vorige eeuw ontzettend veel mensen werkzaam waren in de textiel en dat deze branche heel belangrijk is geweest bij de ontwikkeling van de regio, ook die van Borne. Vandaar het Twents Textielfestival, waarvan Borne met het project De Rode Draad, een belangrijk onderdeel is.
De Heemkundevereniging is in haar archief gedoken en heeft een groot aantal foto’s aangetroffen waarmee een tentoonstelling zou kunnen worden ingericht. Leo Congert, lid van de expositiecommissie, heeft een selectie op grote panelen van A2 formaat laten drukken, die inmiddels in de etalages van ondernemers staan. ‘’Ze zijn zo gemaakt dat ze zelfstandig kunnen staan, ondernemers moeten er geen last van hebben, maar ze moeten daarentegen wel goed zichtbaar zijn’’, verklaart Annemarie Haak, voorzitter van de ruim 550 leden tellende vereniging. ‘’De panelen moeten bezoekers naar het centrum lokken!’’ Voor Congert was het een hele klus, oude foto’s hebben immers niet altijd de benodigde resolutie om ze te kunnen vergroten, maar het is hem gelukt en het resultaat is geweldig. De eerste twintig panelen zijn nu al te bewonderen. ‘’In de eerste serie zijn vooral de fabrieksgebouwen te zien en de verschillende zalen. De ververij waar de ruwe katoen geverfd werd, de verschillende spinnerijen waar het katoen steeds verder gesponnen werd, van een dikke draad naar een steeds dunnere, de kalanderij waar de katoen een glans kreeg en natuurlijk de weverij.’’ Op de panelen is tevens achtergrondinformatie ter verduidelijking toegevoegd.
Het is de bedoeling dat de expositie dit jaar nog een keer gewisseld wordt en dat dan foto’s van de mensen op kantoor en de directeuren van Spanjaard te zien zijn. Onder meer van Jacob Spanjaard, ook wel de God van Borne genoemd. Hij was een alleenheerser, duldde geen tegenspraak, maakte deel uit van de besturen van verschillende verenigingen en weerde andere fabrikanten uit het Bornse. Hij vond zelfs dat de fabriekspijp van de fabriek hoger moest zijn dan de kerktoren! Kortom zijn macht reikte tot in elke vezel van de Bornse gemeenschap. Bovendien worden afbeeldingen van de diverse villa’s getoond. Waar de textielarbeiders in schamele huizen woonden, baadden de families zich in weelderige, statige villa’s en leidden een luxe leventje.
Speurtocht voor basisschoolleerlingen
De panelen zijn allen genummerd. Hieraan wordt een speurtocht gekoppeld die de kinderen zelfstandig kunnen afleggen of samen in groepsverband of met hun ouders. Deze activiteit wordt bij de scholen bezorgd.
Als derde onderdeel brengt de Heemkundevereniging een speciale editie uit van haar magazine Boorn en Boerschop, dit keer in fullcolour. In het kader van het Twents Textielfestival en het project De Rode Draad, richt het schrijverscollectief van de vereniging zich op het vastleggen van herinneringen aan de fabriek, het maken van interviews met oud werknemers en het leven van de textielarbeiders. Deze speciale editie wordt in augustus op de markt gebracht. Boorn en Boerschop komt normaliter drie per jaar uit, is voor de leden van de Heemkunde gratis, maar ook in de losse verkoop te verkrijgen bij Boekhandel Bruna.
Op de foto: Annemarie Haak en Leo Congert bij het enige gebouw dat nog herinnert aan de fabriek, Het Spanjaard
